លោក Casey Barnett ប្រធានសភាពាណិជ្ជកម្មអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា បានសរសេរៀបរាប់ថា ៖ គិតត្រឹមម៉ោង 12:00 អធ្រាត្រ ថ្ងៃទី 22 ខែធ្នូ ឆ្នាំ 2025 ថៃបានអនុវត្តការវាយប្រហារតាមអាកាសប្រហែល 23 លើកលើប្រទេសកម្ពុជា ដោយវាយបំផ្លាញទាំងគោលដៅយោធា និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធស៊ីវិល រួមទាំងសាលាបឋមសិក្សា វត្តអារាម និងស្ពាន (ការទម្លាក់គ្រាប់បែកនីមួយៗមានរាយបញ្ជីខាងក្រោម)។ កម្រិតខ្លាំងក្លានៃការវាយប្រហារតាមអាកាសបានកើនឡើង ដោយមាន 5 លើកនៅថ្ងៃទី 18 ខែធ្នូ និង 4 លើកទៀតនៅថ្ងៃទី 19 ខែធ្នូ។

កម្ពុជាគ្មានជម្រើសក្រៅពីទ្រាំទ្រទទួលរងការទម្លាក់គ្រាប់បែក ដែលបានបណ្ដាលឲ្យគ្រួសារ កុមារ និងមនុស្សចាស់កម្ពុជាចំនួន 518,611 ត្រូវផ្លាស់ទីលំនៅនៅក្នុងប្រទេស ហើយឥឡូវនេះកំពុងរស់នៅក្នុងតង់បណ្តោះអាសន្នតាមជំរំ។  ថៃក៏រាយការណ៍ថា មានមនុស្ស 213,072 នាក់ត្រូវបានផ្លាស់ទីលំនៅដោយការប្រុងប្រយ័ត្ន ព្រោះការបាញ់កាំភ្លើងធំរបស់កម្ពុជា។ ជនជាតិខ្មែរនៅទាំងពីរខាងព្រំដែនកំពុងទទួលរងទុក្ខលំបាក។ ទោះបីគេដឹងជាទូទៅថា ប្រជាជនកម្ពុជាប្រហែល 95% ជាជនជាតិខ្មែរ ក៏ខេត្តថៃតាមបណ្ដោយព្រំដែនក៏មានជនជាតិខ្មែររស់នៅច្រើនផងដែរ ដូចជា ខេត្តសូរិន (Surin) ដែលត្រូវបានប៉ាន់ប្រមាណថា យ៉ាងហោចណាស់ 63% ជាជនជាតិខ្មែរ ទោះបីមានការលាយបញ្ចូលភាសាយ៉ាងទូលំទូលាយក៏ដោយ។

ថៃបានយល់ព្រមលើបទឈប់បាញ់ដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌ នៅថ្ងៃទី 28 ខែកក្កដា ឆ្នាំ 2025 ដែលត្រូវបានសម្របសម្រួលដោយប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក Trump ដែលបានកំណត់អត្រាពន្ធគយពាណិជ្ជកម្មទៅវិញទៅមក 19% ដែលមានលក្ខណៈអនុគ្រោះជាសមរម្យសម្រាប់ប្រទេសនីមួយៗ។ នេះជាជ័យជម្នះផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចសម្រាប់វិស័យផលិតកម្មរបស់ថៃ ដោយមកដល់ពេលនោះ ថៃមិនទាន់បានផ្តល់សម្បទានពាណិជ្ជកម្មណាមួយទៅសហរដ្ឋអាមេរិកឡើយ។

ផ្ទុយទៅវិញ កម្ពុជាបានផ្តល់សម្បទានជាច្រើនទៅសហរដ្ឋអាមេរិករួចហើយ រួមទាំងការអនុញ្ញាតឲ្យទំនិញផលិតនៅអាមេរិកទាំងអស់ចូលមកដោយគ្មានពន្ធគយ ដូចដែលបានជូនដំណឹងទៅកាន់តំណាងពាណិជ្ជកម្មសហរដ្ឋអាមេរិក នៅថ្ងៃទី 16 ខែកក្កដា ឆ្នាំ 2025 មុនពេលការប្រយុទ្ធយោធាសកម្មរវាងថៃ និងកម្ពុជា ចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃទី 24 ខែកក្កដា ឆ្នាំ 2025។ លទ្ធផលគឺថា ថៃត្រូវបានផ្តល់រង្វាន់សម្រាប់អំពើអាក្រក់ ដោយការឈ្លានពានដែនដីកម្ពុជារបស់ថៃ ត្រូវបានផ្អាកបណ្តោះអាសន្ន តាមរយៈការទទួលបានអត្រាពន្ធគយអាមេរិកដែលអនុគ្រោះ។

ប្រធានាធិបតី Trump បានចូលរួមអធិបតីលើការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពកូឡាឡាំពួរ (Kuala Lumpur Peace Accord) ដោយនាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ អនុទិន (Anutin) និងនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា ហ៊ុន ម៉ាណែត នៅថ្ងៃទី 26 ខែតុលា ឆ្នាំ 2025។ វាជាចំណុចសម្រេចចុងក្រោយនៃបទឈប់បាញ់ដែលមានប្រសិទ្ធភាពចាប់តាំងពីថ្ងៃទី 28 ខែកក្កដា។ ទោះជាយ៉ាងណា ត្រឹមតែពីរសប្តាហ៍បន្ទាប់ នៅថ្ងៃទី 10 ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ 2025 នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ អនុទិន បានប្រកាសថា ថៃកំពុងផ្អាកកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាព ហើយថ្ងៃបន្ទាប់ នៅថ្ងៃទី 11 ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ 2025 អនុទិនបានប្រកាសជាផ្លូវការថា កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពបានបញ្ចប់ ហើយ “ឥតសុពលភាព”។

មូលហេតុផ្លូវការដែលអនុទិនបានលើកឡើងសម្រាប់ការលុបចោលកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាព គឺថា ទាហានថៃ 4 នាក់បានរងរបួសដោយមីនលើផ្លូវក្នុងព្រៃនៅតំបន់ជម្លោះ ក្នុងពេលល្បាត នៅថ្ងៃទី 10 ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ 2025។(6) ទោះបីថៃអះអាងថា មីននោះទើបត្រូវបានដាក់ថ្មីក៏ដោយ ក៏ថៃមិនបានបង្ហាញភស្តុតាងណាមួយថា មីននោះត្រូវបានដាក់បន្ទាប់ពីការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពនៅថ្ងៃទី 26 ខែតុលា ឡើយ។ ដោយសារការលុបចោលកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពដោយឯកតោភាគីពីភាគីថៃ បានបណ្ដាលឲ្យមានការស្លាប់ជាច្រើនទាំងស៊ីវិល និងយោធា ការបំផ្លាញយ៉ាងទូលំទូលាយ និងមានមនុស្សជិត 700,000 នាក់ត្រូវផ្លាស់ទីលំនៅ ការលុបចោលកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពដោយសារទាហាន 4 នាក់រងរបួស ហាក់ដូចជាការឆ្លើយតបហួសហេតុ និងមិនសមហេតុផល។

ការអំពាវនាវឲ្យធ្វើសង្គ្រាមរបស់អនុទិន អាចត្រូវបានប៉ះពាល់ដោយការគិតគូរផ្នែកនយោបាយ ដើម្បីរក្សាអំណាច។ អនុទិន ដែលជាមេដឹកនាំគណបក្ស Bhumjaithai (“Thai Pride Party”) បានក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៅថ្ងៃទី 5 ខែកញ្ញា ឆ្នាំ 2025 ដោយមានការគាំទ្រពីគណបក្ស People’s Power Party។ គណបក្ស People’s Power Party កាន់កាប់អាសនៈ 143 នៅសភា ខណៈដែលគណបក្ស Bhumjaithai កាន់កាប់ត្រឹមតែ 71 អាសនៈប៉ុណ្ណោះ។ គណបក្ស People’s Power Party បានអំពាវនាវឲ្យមានប្រជាមតិលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដើម្បីផ្ទេរអំណាចពីព្រឹទ្ធសភាដែលមិនបានបោះឆ្នោត និងមានឥទ្ធិពលយោធាខ្លាំង ទៅកាន់សភាជ្រើសតាំង ដែលប្រជាជនថៃបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងដោយផ្ទាល់។ អនុទិនហាក់ដូចជាបានបោកប្រាស់គណបក្ស People’s Power Party ដោយយល់ព្រមគាំទ្រប្រជាមតិរដ្ឋធម្មនុញ្ញដោយមិនពិត ហើយនៅសាធារណៈក៏បានគាំទ្រវារហូតដល់ថ្ងៃទី 1 ខែតុលា ឆ្នាំ 2025។

ការលុបចោលកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពថ្ងៃទី 10 ខែវិច្ឆិកា របស់អនុទិន បានកើតឡើងតែបន្ទាប់ពីអនុទិនដឹងថា សភាតំណាងរាស្ត្រនឹងត្រូវរំលាយ នៅពេលសភាប្រជុំឡើងវិញនៅថ្ងៃទី 12 ខែធ្នូ ហើយនឹងមានការបោះឆ្នោតមុនកាលកំណត់។ នៅថ្ងៃទី 5 ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ 2025 អនុទិនខ្លួនឯងបាននិយាយថា “បើយើងមិនអាចឈ្នះល្បែងនយោបាយបានទេ យើងនឹងរំលាយសភា”។ (ការរំលាយសភា និងការបោះឆ្នោតមុនកាលកំណត់ កាន់តែប្រាកដសម្រាប់អនុទិននៅថ្ងៃទី 9 ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ 2025 នៅពេលដែល People’s Party ទាមទារឲ្យមានសម័យប្រជុំវិសេសសម្រាប់ការកែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ប៉ុន្តែត្រូវបានអនុទិនបដិសេធ។

ការលុបចោលកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពដោយឯកតោភាគី និងការកើនឡើងនៃការប្រយុទ្ធ គឺស្របពេលជាមួយការខិតខំរបស់អនុទិនក្នុងការរក្សាអំណាច ដែលជាការខិតខំមួយដែលហាក់ដូចជាតានតឹងខ្លាំង ព្រោះគណបក្ស Bhunjaithai របស់អនុទិនមានអាសនៈត្រឹមពាក់កណ្ដាលនៃគណបក្សសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួន ហើយសម្ព័ន្ធភាពនោះក៏កំពុងដល់ទីបញ្ចប់ដោយជៀសមិនរួច។ អ្វីដែលបន្ថែមសម្ពាធឲ្យអនុទិន គឺអត្រាគាំទ្ររបស់គាត់បានធ្លាក់ដល់កម្រិតទាបបំផុត ក្នុងអំឡុងទឹកជំនន់ធ្ងន់ធ្ងរនៅហាតយ៉ៃ ភាគខាងត្បូងថៃ ពីថ្ងៃទី 21 ដល់ថ្ងៃទី 24 ខែវិច្ឆិកា ដែលរដ្ឋាភិបាលរបស់គាត់ត្រូវបានរិះគន់យ៉ាងទូលំទូលាយថា បានឆ្លើយតបយឺត និងមិនគ្រប់គ្រាន់; របាយការណ៍ Reuters បង្ហាញថា ការគាំទ្រពីសាធារណៈចំពោះអនុទិនបានធ្លាក់ពី 48% មកត្រឹម 23% ប៉ុណ្ណោះ។ រួមជាមួយកំណើនសេដ្ឋកិច្ចខ្សោយប្រហែល 2% និងការថយចុះនៃចំនួនភ្ញៀវទេសចរចូលមក 7% ឱកាសរបស់អនុទិនក្នុងការឈ្នះការបោះឆ្នោតឡើងវិញកាន់តែតិចតួច។

ការចាប់ផ្តើមសង្គ្រាមជាមួយកម្ពុជា នៅថ្ងៃទី 7 ខែធ្នូ ឆ្នាំ 2025 បានដាក់អនុទិនឲ្យស្ថិតក្នុងទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រសម្រាប់ការបោះឆ្នោតឡើងវិញ មុនពេលការរំលាយសភានៅថ្ងៃទី 12 ខែធ្នូ ឆ្នាំ 2025៕

អត្ថបទ៖ ប៊ី, ប្រភព៖ Casey Barnett